به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «زرین خبر»، مهدی حسینی در یادداشتی نوشت: بیست و ششم تیرماه، یادآور تأسیس نهادی است که نقشی کلیدی در تضمین اسلامیت و قانون‌مداری نظام جمهوری اسلامی ایفا می‌کند. شورای نگهبان، نهادی که هم مدافع جمهوریت است و هم حافظ شریعت؛ هم داور قوانین و هم ناظر بر انتخابات.
شورای نگهبان، طبق اصل ۹۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، در ۲۶ تیرماه سال ۱۳۵۹ با حکم حضرت امام خمینی (ره) تأسیس شد. این شورا متشکل از ۱۲ عضو است؛ شش فقیه منصوب از سوی مقام معظم رهبری و شش حقوق‌دان که از طرف رئیس قوه قضاییه به مجلس شورای اسلامی معرفی شده و با رأی نمایندگان انتخاب می‌شوند.
شورای نگهبان، برخلاف تصور رایج، صرفاً نهادی ناظر بر انتخابات نیست؛ بلکه این شورا در سه عرصه کلیدی نظارت بر مصوبات مجلس شورای اسلامی از جهت انطباق با احکام شرعی و قانون اساسی، تفسیر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و نظارت استصوابی بر انتخابات ریاست‌جمهوری، مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان ایفای نقش می‌کند.
شورای نگهبان یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین این نهادها بوده و با هدف صیانت از احکام اسلام و اصول قانون اساسی تأسیس شده است.
شورای نگهبان سه وظیفهٔ عمده و ساختاری دارد:
۱. نظارت بر مصوبات مجلس شورای اسلامی
تمامی مصوبات مجلس، پیش از لازم‌الاجرا شدن، باید به تأیید شورای نگهبان برسند. فقهای شورا، انطباق این مصوبات را با موازین اسلامی بررسی می‌کنند و اعضای حقوق‌دان نیز آن‌ها را از حیث انطباق با قانون اساسی مورد تحلیل قرار می‌دهند. این فرایند، در واقع سپری است که از تصویب قوانین ناسازگار با اصول شرعی و قانون اساسی جلوگیری می‌کند.
۲. تفسیر قانون اساسی
یکی دیگر از وظایف شورای نگهبان، تفسیر اصول قانون اساسی است. این وظیفه در نظام‌هایی که دادگاه قانون اساسی ندارند، اهمیت دوچندان دارد. تفسیر شورا می‌تواند مسیر قانونی کشور را در موضوعات حساس، روشن کند؛ از جمله در تفسیر اختیارات قوای سه‌گانه، شرایط داوطلبان انتخابات، حدود آزادی‌ها و وظایف نهادهای مختلف.
۳. نظارت بر انتخابات و تأیید صلاحیت‌ها
شورای نگهبان مسئول نظارت بر انتخابات ریاست‌جمهوری، مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان رهبری و همه‌پرسی‌هاست. این نظارت، شامل بررسی صلاحیت داوطلبان و تأیید یا رد آن‌ها نیز می‌شود.
شورای نگهبان؛ تضمین‌گر توازن در حکمرانی
جمهوریت و اسلامیت، دو پایه اصلی نظام جمهوری اسلامی هستند. کارکرد شورای نگهبان در ایجاد و حفظ این توازن کاملاً ملموس است. این شورا با جلوگیری از تصویب قوانین مغایر با شرع و قانون اساسی، و همچنین با مراقبت در انتخابات، مانع آن می‌شود که هریک از این دو عنصر (جمهوریت یا اسلامیت) قربانی دیگری شود. به عبارتی، شورای نگهبان تضمین می‌کند که دموکراسی در ایران، یک دموکراسی دینی بماند.
جایگاه شورای نگهبان در معماری سیاسی نظام
در بسیاری از کشورها، یک نهاد «دادگاه قانون اساسی» برای نظارت بر تطابق قوانین با قانون اساسی وجود دارد. در ایران، این نقش بر عهده شورای نگهبان است.
